Na het vaststellen van ons eigen bestaan moeten we nu de aard van de werkelijkheid analyseren. Bestaat er één objectieve realiteit, of is waarheid subjectief en afhankelijk van het individu? Volgens de principes van ʿIlm al-Kalām is er een éénheid van realiteit (وحدة الحقيقة), omdat kennis, logica en coherentie anders onmogelijk zouden zijn.
De mutakallimūn behandelen dit vraagstuk onder de principes van al-Ḥaqq (الحق – de waarheid), al-Wāqiʿ (الواقع – de werkelijkheid), en al-Tanāquḍ (التناقض – de onmogelijkheid van contradicties).
① Al-Ḥaqq (الحق) – De Noodzaak van een Objectieve Waarheid
De Islamitische theologen stellen dat de waarheid noodzakelijk één en objectief moet zijn, omdat anders elk concept van kennis onmogelijk wordt.
{ وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا }
“En zeg: De waarheid is gekomen en de valsheid is verdwenen. Voorwaar, valsheid is vergankelijk.”
(Surah al-Isrā’ 17:81)
Deze āyah benadrukt dat waarheid en valsheid niet naast elkaar kunnen bestaan als gelijke werkelijkheden. Als waarheid relatief zou zijn, dan zou valse informatie net zo waar kunnen zijn als correcte informatie, wat een fundamentele contradictie zou vormen.
De mutakallimūn argumenteren dat:
- Waarheid per definitie vaststaand en onveranderlijk moet zijn.
- Als waarheid subjectief zou zijn, dan zou kennis geen betekenis meer hebben, omdat iedereen dan zijn eigen “waarheid” zou kunnen maken.
➤ Daarom moet waarheid objectief en universeel zijn.
② Al-Wāqiʿ (الواقع) – De Werkelijkheid is Eén en Onafhankelijk van Gedachten
Sommige mensen stellen dat realiteit afhankelijk is van onze waarneming, of dat verschillende realiteiten naast elkaar kunnen bestaan. Islamitische geleerden verwerpen dit idee en stellen:
“Al-Wāqiʿ Mawjūdun bighayri ʿIʿtibār (الواقع موجودٌ بغير اعتبار)”
“De werkelijkheid bestaat onafhankelijk van onze interpretatie ervan.”
Dit betekent dat realiteit niet afhankelijk is van individuele waarneming. Als realiteit subjectief zou zijn, dan zou een en dezelfde gebeurtenis tegelijkertijd kunnen bestaan en niet bestaan. Dit is rationeel onmogelijk.
📌 Voorbeeld:
Als iemand beweert: “Ik geloof dat de zon niet bestaat,” betekent dit niet dat de zon daadwerkelijk ophoudt te bestaan. De objectieve realiteit (dat de zon er is) blijft bestaan, ongeacht individuele meningen.
➤ Daarom is de realiteit onafhankelijk van individuele percepties en is er slechts één objectieve realiteit.
③ Al-Tanāquḍ (التناقض) – De Onmogelijkheid van Tegengestelde Waarheden
Een cruciale basisregel binnen ʿIlm al-Kalām is het wet van de non-contradictie (قانون عدم التناقض). Dit stelt dat:
“Al-shay’ lā yakūnu wa lā yakūnu fī nafs al-zamān wa al-makān.”
“Een ding kan niet tegelijk bestaan en niet bestaan op dezelfde tijd en plaats.”
📌 Voorbeeld:
- Als persoon A beweert dat water bevriest bij 0°C, en persoon B beweert dat water pas bevriest bij 50°C, kunnen niet beide beweringen waar zijn.
- Er is slechts één fysieke waarheid over wanneer water bevriest.
- Het idee dat realiteit subjectief is, zou betekenen dat beide tegenstrijdige uitspraken waar kunnen zijn, wat absurd is.
Deze contradictie toont aan dat een meervoudige realiteit onmogelijk is. Er kan slechts één objectieve werkelijkheid bestaan.
④ Qiyās al-ʿAql (قياس العقل) – Logische Redenering over de Éénheid van Realiteit
Islamitische denkers gebruiken logische deductie (قياس عقلي) om de stelling te bewijzen dat waarheid objectief is. Dit wordt als volgt geformuleerd:
- Premisse 1: Als realiteit subjectief is, dan kan iets tegelijkertijd waar en onwaar zijn.
- Premisse 2: Dit leidt tot een contradictie, want een ding kan niet tegelijkertijd bestaan en niet bestaan.
- Conclusie: Daarom moet realiteit objectief en uniek zijn.
📌 Een eenvoudig voorbeeld:
- Als twee mensen discussiëren of een appel op tafel ligt, is er slechts één objectieve waarheid: ofwel ligt de appel er, ofwel niet.
- Het is onmogelijk dat de appel er zowel wél als niet is op hetzelfde moment.
➤ Daarom moet er één realiteit zijn die objectief en vaststaand is.
🌟 Samenvatting van het Kalām-argument:
| Stap | Arabisch | Betekenis |
|---|---|---|
| 1 | الحق ثابت | Waarheid is vaststaand. |
| 2 | الواقع مستقل عن الإدراك | Realiteit is onafhankelijk van perceptie. |
| 3 | الشيء لا يكون و لا يكون في نفس الوقت | Een ding kan niet tegelijk bestaan en niet bestaan. |
🌱 Conclusie: Er is één objectieve realiteit
- Waarheid kan niet subjectief zijn, want dat zou kennis onmogelijk maken.
- Realiteit is onafhankelijk van waarneming, want het bestaat los van interpretatie.
- Tegenstrijdige waarheden kunnen niet tegelijk juist zijn, wat bewijst dat realiteit objectief en uniek is.
Daarom concluderen we op basis van ʿIlm al-Kalām dat er slechts één objectieve realiteit bestaat. Dit vormt een essentiële basis voor verdere stappen in onze zoektocht naar waarheid en de ultieme realiteit: het bestaan van Allah.
وَاللهُ أَعْلَمُ
(En Allah weet het beste.)