❖ Inleiding
De islam is een volmaakte religie, geopenbaard door Allah ﷻ en overgebracht door de Profeet ﷺ zonder tekortkoming. Elke poging om iets toe te voegen aan deze dīn – hoe oprecht ook – is een afwijzing van haar volledigheid en vormt een bedreiging voor de zuiverheid van het geloof.
❖ Wat is bidʿah?
البدعة (al-bidʿah) betekent letterlijk “een nieuwigheid” of “iets zonder voorbeeld”.
In religieuze termen:
“إِحْدَاثُ شَيْءٍ فِي الدِّينِ لَا أَصْلَ لَهُ مِنَ الشَّرِيعَةِ”
“Het introduceren van iets in de religie waarvoor geen basis bestaat in de sharīʿah.”
— al-Shāṭibī, al-Iʿtiṣām
Bidʿah betreft dus handelingen die aan het geloof worden toegevoegd zónder authentieke basis in de Qurān, Sunnah of ijmāʿ van de vroege generaties.
❖ De fundamentele ḥadīth tegen bidʿah
Bij vrijwel iedere Djumuʿah-khuṭbah wordt de volgende overlevering aangehaald als onderdeel van khuṭbat al-ḥājah:
“مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ، وَمَنْ يُضْلِلْهُ فَلاَ هَادِيَ لَهُ، إِنَّ أَصْدَقَ الْحَدِيثِ كِتَابُ اللَّهِ، وَأَحْسَنَ الْهَدْىِ هَدْىُ مُحَمَّدٍ، وَشَرَّ الأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا، وَكُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ، وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ، وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ.”
“Wie door Allah wordt geleid, niemand kan hem doen dwalen. En wie Allah laat dwalen, niemand kan hem leiden. Voorwaar, het meest ware woord is het Boek van Allah, en de beste leiding is de leiding van Muḥammad. De slechtste zaken zijn de nieuwlichterijen, en elke nieuwlichterij is een bidʿah, en elke bidʿah is een dwaalspoor, en elk dwaalspoor is in het Vuur.”
— Muslim (867), Abū Dāwūd (1140), al-Tirmidhī (1106), al-Nasāʾī (1578)
📍 De nadruk op “كُلَّ” (elke) laat zien dat deze waarschuwing zonder uitzonderingen is geformuleerd. Alles wat als religieuze handeling wordt toegevoegd zonder sharʿī bewijs, valt eronder.
❖ Qurānische fundamenten tegen bidʿah
Allah ﷻ zegt:
﴿أَمۡ لَهُمۡ شُرَكَآءُ شَرَعُواْ لَهُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا لَمۡ يَأۡذَنۢ بِهِ ٱللَّهُ﴾
“Of hebben zij deelgenoten (aan Allah) die voor hen in de godsdienst wetten hebben voorgeschreven waar Allah geen toestemming voor heeft gegeven?”
— [Sūrah ash-Shūrā (42): 21]
En:
﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ﴾
“Vandaag heb Ik jullie godsdienst vervolmaakt.”
— [Sūrah al-Māʾidah (5): 3]
🔒 Deze verzen tonen dat de dīn compleet is, en dat elke toevoeging een aantasting is van die volmaaktheid.
❖ De ḥadīth van de ḥawḍ (bron) – straf voor innovatoren
De Profeet ﷺ waarschuwde dat mensen van zijn ummah op de Dag des Oordeels zullen worden weggejaagd van zijn drinkbron:
“فَأَقُولُ: أَصْحَابِي أَصْحَابِي، فَيُقَالُ: إِنَّكَ لَا تَدْرِي مَا أَحْدَثُوا بَعْدَكَ، فَأَقُولُ: سُحْقًا لِمَنْ بَدَّلَ بَعْدِي.”
“Ik zal zeggen: ‘Mijn metgezellen! Mijn metgezellen!’ Maar men zal tegen mij zeggen: ‘Jij weet niet wat zij ná jou hebben geïnnoveerd.’ En ik zal zeggen: ‘Weg met degenen die na mij iets hebben veranderd!’”
— al-Bukhārī (7050), Muslim (2290)
📌 Dit toont hoe ernstig het is om iets nieuws toe te voegen aan de religie, zelfs als het lijkt op iets goeds.
❖ Meningsverschillen over ‘goede’ innovaties
Sommigen menen dat er ‘goede innovaties’ bestaan, zoals:
- Het vieren van de Mawlid (geboortedag van de Profeet ﷺ)
- Smeekbeden vragen aan overledenen
- Nieuwe vormen van dhikr of religieuze bijeenkomsten zonder sunnah-basis
Er zijn grote geleerden die bovenstaand bijv toestaan. Zij achten het toegestaan, maar niet verplicht. Geen van deze zaken werden gedaan door de Profeet ﷺ of zijn metgezellen, ondanks hun grotere liefde en begrip. Zoals bijv Imām al-Dhahabī de volgende Ayah uit de Quran hierop toepast:
“لو كان خيرًا لسبقونا إليه.”
“Als het goed was, zouden zij ons erin zijn voorgegaan.”
— al-Dhahabī, Siyar Aʿlām al-Nubalāʾ
❖ Waarom is bidʿah gevaarlijker dan zonden?
Alle grote geleerden van de Sunnah hebben herhaaldelijk gewezen op de verleiding en het gevaar van religieuze innovaties. Onder hen:
✦ Mālik ibn Anas:
“من ابتدع في الإسلام بدعة يراها حسنة، فقد زعم أن محمداً ﷺ خان الرسالة.”
“Wie een innovatie invoert en het als goed beschouwt, beweert daarmee dat Muḥammad ﷺ de boodschap niet volledig heeft overgebracht.”
✦ al-Shāfiʿī:
“من استحسن فقد شرع.”
“Wie iets goed acht zonder bewijs, heeft een nieuwe wet ingevoerd.”
✦ al-Ghazālī:
“De innovator denkt dat hij aanbidt, en toont daarom geen berouw. De zondaar weet dat hij fout zit, dus is er hoop op terugkeer.”
✦ Ibn Taymiyyah:
“المبتدع لا يتوب لأنه يظن أنه على الحق.”
“De innovator toont geen berouw, want hij denkt dat hij op de waarheid zit.”
✦ Ibn al-Qayyim:
“البدعة أحب إلى الشيطان من المعصية.”
“Bidʿah is geliefder bij Shayṭān dan zonden.”
Want zonden veroorzaken spijt en hopelijk tawbah. Bidʿah doet het tegenovergestelde: het vervormt de dīn van binnenuit, in naam van aanbidding.
❖ De veilige weg: vasthouden aan de Sunnah
De Profeet ﷺ zei:
“فَعَلَيْكُم بِسُنَّتِي، وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ، تَمَسَّكُوا بِهَا، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ.”
“Houd vast aan mijn sunnah en die van de rechtgeleide khaliefen na mij. Behoud ze stevig, bijt erop met je kiezen.”
— Abū Dāwūd (4607), al-Tirmidhī (2676)
✅ Conclusie
De Profeet ﷺ waarschuwde ons in duidelijke woorden:
“كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ، وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ، وَكُلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ.”
Maar met die waarschuwing komt ook de verantwoordelijkheid om dit onderwerp met kennis, nederigheid en respect te benaderen.
⚖️ Niet elke moslim heeft de kennispositie om te oordelen over wat precies onder bidʿah valt en wat niet. De verschillen die er bestaan over bepaalde praktijken zijn eeuwenoud, en werden besproken door de grootste geleerden — met bewijs, begrip voor context en eerbied voor elkaar.
✨ Daarom geldt voor de gemiddelde gelovige:
- Houd je vast aan de duidelijke en authentieke Sunnah van de Profeet ﷺ en zijn metgezellen, daarin ligt veiligheid.
- Wees voorzichtig met nieuwigheden, vooral in zaken van ʿibādah.
- Maar oordeel niet hard over anderen die met goede intentie iets doen waarvan zij menen dat het onderdeel is van de dīn.
Allah ﷻ kijkt niet alleen naar de handeling, maar ook naar het hart en de oprechtheid:
﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ﴾
“Voorwaar, Allah doet geen onrecht, zelfs niet ter grootte van een mosterdzaadje.”
— [Sūrah an-Nisāʾ (4): 40]
🕊️ Laten we dus de Sunnah eren, kennis zoeken bij betrouwbare bronnen, en verschillen met wijsheid en liefde behandelen. Want “waar kennis stopt, begint de stilte van de vromen.”t vasthouden aan de Sunnah — zuiver, volledig, en beschermd.