Binnen de islamitische leer vormt het idee dat alles behalve Allah vernietigd zal worden een belangrijk fundament in het wereldbeeld van de gelovige. De Qur’an en de Soennah geven glasheldere aanwijzingen over het einde van de schepping, en de klassieke geleerden van de `Ilm al-Kalam hebben dit diepgaand behandeld binnen het kader van tawhīd (de Eenheid van Allah), Zijn eigenschappen, en de verhouding tussen Schepper en schepping. In dit artikel nemen we deze thema’s zorgvuldig onder de loep.
1. Alles zal vergaan behalve Allah
De kerntekst die dit principe samenvat is te vinden in Soerat al-Qasas (28:88):
كُلُّ شَيْءٍ هَالِِكٌ إِلَّا وَجْهُهُ “Alles zal vergaan behalve Zijn Aangezicht.”
Volgens de geleerden van kalam wijst dit op de vergankelijkheid van alle geschapen dingen: de aarde, de hemelen, de engelen, de Koersi, en zelfs de Troon (al-`Arsh) volgens veel opvattingen. Alleen Allah is eeuwig, zonder begin of einde. Hij is niet onderworpen aan tijd, ruimte of fysieke eigenschappen.
2. De vernietiging van de hemelen en de aarde
De Qur’an verwijst in vele verzen naar een catastrofale ontbinding van de kosmos. Enkele voorbeelden:
- Soerat al-Takwir (81:1): _”Wanneer de zon omwikkeld wordt…”
- Soerat al-Infitaar (82:1): _”Wanneer de hemel zich zal splijten…”
Deze passages zijn letterlijk te nemen als het gaat om de fysieke schepping, maar moeten theologisch begrepen worden in het licht van de transcendentie van Allah. `Ilm al-Kalam leert ons dat deze vernietiging plaatsvindt zonder dat Allah Zelf verandert of betrokken is in een fysieke handeling. Hij beveelt slechts: “Wees!” en het is.
3. De vernietiging van de wezens
In zowel de Qur’an als in sahih ahadith wordt vermeld dat alle levende wezens zullen sterven. Bijvoorbeeld:
ثُمَّ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَيصْعَقُ مَنْ فِي السَّمَاوِـاتِ وَمَنْ فِي الأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللهُ “Dan zal er op de bazuin geblazen worden, en allen in de hemelen en op de aarde zullen sterven, behalve wie Allah wil.”
De geleerden leggen uit dat zelfs de engelen zullen sterven, waaronder Jibril, Mikail, Israfil, en de Engel des Doods zelf. Dan blijft alleen Allah over.
Ook Soerat ar-Rahman eindigt met een krachtige bevestiging van dit principe:
يُسَألُهُ مَنْ فِي السَّمَاوِـاتِ وَالْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِِّكمَا تُكَذِّبَانِ سَيُفْنَى مَنْ عَلَيهَا وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ (Ar-Rahman: 29–27)
“Al wie op haar (de aarde) is, zal vergaan. En het Aangezicht van jouw Heer, vol Majesteit en Eer, zal blijven bestaan.”
4. Bestaan van de hemelen, Koersi en `Arsh nu
Uit meerdere ahadith blijkt dat de hemelen, de Koersi en de `Arsh nu al bestaan. Zo wordt bijvoorbeeld gezegd:
“De zeven hemelen zijn vergeleken met de Koersi als een ring geworpen in een uitgestrekte vlakte, en de Koersi is vergeleken met de `Arsh als een ring in een vlakte.”
Dit toont de gigantische schaal van deze scheppingen aan. Volgens `Ilm al-Kalam is het belangrijk te erkennen dat deze entiteiten geschapen zijn, maar dat hun aard ons begrip te boven gaat. Wat telt, is dat zij niet eeuwig zijn: zij hebben een begin, en zullen uiteindelijk ook een einde hebben.
5. Hoe zit het met het Paradijs en de huizen die daarin worden gebouwd?
Verschillende ahadith geven aan dat Allah “huizen bouwt” in het Paradijs voor bepaalde daden, zoals:
- Het bouwen van een moskee
- Het reciteren van specifieke adhkar
Volgens de geleerden zijn hier verschillende interpretaties mogelijk:
- Letterlijk nu al geschapen in het ghayb: Allah schept het direct in een metafysische dimensie buiten onze waarneming.
- Als belofte: het betekent dat de beloning vaststaat, en het wordt pas geschapen bij de wederopstanding.
- Opnieuw geschapen na de vernietiging: als het Paradijs als plaats pas volledig geopend wordt na de Grote Vernietiging.
In alle gevallen geldt: de huizen in het Paradijs zijn niet afhankelijk van menselijke arbeid of tijd, en het “bouwen” moet begrepen worden op een manier die past bij de majesteit van Allah — zonder fysieke gelijkenis.
6. Samenvattend theologisch kader
- Alles buiten Allah is muhdath (geschapen), en dus vergankelijk
- De vernietiging van de schepping is een goddelijk bevel, geen lichamelijke handeling
- Allah is niet in tijd of ruimte, en wordt niet geraakt door wat met Zijn schepping gebeurt
- Paradijs en Hel zijn echte geschapen plaatsen, maar bevinden zich buiten ons universum
- Beloningen zoals huizen in Jannah worden beloofd, voorbereid of geschapen op een wijze die past bij de eeuwigheid
Slotbeschouwing
Het vernietigen van de gehele schepping is geen mythisch tafereel, maar een vast onderdeel van het islamitisch wereldbeeld, stevig verankerd in Qur’an, Sunnah en rationele theologie. Wat volgt op deze vernietiging is de wederopstanding, het oordeel, en een nieuw bestaan dat nooit meer zal vergaan. Enkel Allah is en blijft: onveranderlijk, zonder begin en zonder einde. En dat is de essentie van tawhid zoals de mutakallimun dat altijd hebben verdedigd.